Thế nào là vận chuyển tiểu ngạch, mọi thông tin bạn cần biết

Không ít người còn mơ hồ về khái niệm, đặc điểm, cũng như những quy định pháp lý liên quan đến hình thức vận chuyển tiểu ngạch. Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ khái niệm, quy trình, ưu – nhược điểm khi thực hiện hoạt động vận chuyển hàng hóa theo hình thức tiểu ngạch.

Thế nào là vận chuyển tiểu ngạch

Vận chuyển tiểu ngạch là hình thức vận chuyển hàng hóa qua biên giới giữa người dân của hai quốc gia có chung đường biên, ví dụ như Việt Nam – Trung Quốc hoặc Việt Nam – Lào. Nói cách khác, đây là hoạt động xuất nhập khẩu hàng hóa quy mô nhỏ, thường được thực hiện bởi các cá nhân, hộ kinh doanh hoặc doanh nghiệp nhỏ lẻ tại khu vực biên giới.

Trong hình thức vận chuyển hàng tiểu ngạch, hàng hóa sẽ được người dân trực tiếp mang qua cửa khẩu với thủ tục đơn giản hơn so với vận chuyển chính ngạch. Tuy nhiên, hoạt động này vẫn chịu sự quản lý của Nhà nước, đặc biệt là các cơ quan hải quan, biên phòng và thương mại biên giới, nhằm đảm bảo tính hợp pháp và an toàn thương mại.

Thực tế, vận chuyển tiểu ngạch thường áp dụng cho các loại hàng hóa tiêu dùng nhanh, nông sản, thực phẩm khô hoặc hàng hóa có giá trị nhỏ. Đây là lựa chọn phổ biến của người kinh doanh biên giới bởi chi phí thấp, thủ tục gọn nhẹ, và thời gian vận chuyển ngắn. Tuy nhiên, do không có hợp đồng ngoại thương hay chứng từ xuất nhập khẩu đầy đủ, nên hình thức này cũng tiềm ẩn rủi ro pháp lý và thương mại nếu không nắm rõ quy định.

Đặc điểm của vận chuyển tiểu ngạch

Hình thức này áp dụng cho các cư dân có hộ khẩu thường trú tại khu vực biên giới

Không phải ai cũng có thể tham gia vận chuyển hàng hóa tiểu ngạch. Theo quy định chỉ những người dân có hộ khẩu thường trú tại khu vực tiếp giáp biên giới mới được phép thực hiện hoạt động mua bán và vận chuyển hàng hóa qua lại. Điều này nhằm đảm bảo kiểm soát luồng thương mại biên giới, đồng thời hỗ trợ người dân địa phương có cơ hội trao đổi hàng hóa, phát triển sinh kế.

Vận chuyển tiểu ngạch bị giới hạn về giá trị hàng hóa

Một trong những đặc điểm quan trọng của vận chuyển tiểu ngạch là giới hạn về giá trị giao dịch hàng hóa. Theo quy định hiện hành, mỗi người chỉ được phép vận chuyển hàng hóa có tổng trị giá không vượt quá 2 triệu đồng/người/ngày khi qua cửa khẩu biên giới. 

Mức giới hạn này nhằm tránh tình trạng lợi dụng tiểu ngạch để buôn lậu hoặc nhập khẩu hàng hóa số lượng lớn, đồng thời duy trì tính “nhỏ lẻ” đúng nghĩa của hình thức thương mại biên giới. Vì vậy, những cá nhân hoặc hộ kinh doanh có nhu cầu nhập khẩu hàng hóa giá trị cao hoặc khối lượng lớn cần chuyển sang vận chuyển chính ngạch, để đảm bảo hợp pháp và được bảo vệ về mặt thương mại.

Chỉ những mặt hàng quy định mới được vận chuyển tiểu ngạch

Không phải tất cả hàng hóa đều được phép vận chuyển theo hình thức xuất nhập khẩu tiểu ngạch. Nhà nước chỉ cho phép một số nhóm hàng nhất định như hàng tiêu dùng thiết yếu, quần áo, vải vóc, giày dép, đồ gia dụng, thực phẩm khô hoặc nông sản thông thường.

Ngược lại, các mặt hàng có giá trị cao, hàng công nghiệp, máy móc thiết bị cồng kềnh, hoặc hàng có yêu cầu kiểm định nghiêm ngặt như linh kiện điện tử … bắt buộc phải làm thủ tục nhập khẩu chính ngạch. Điều này giúp cơ quan quản lý kiểm soát chất lượng hàng hóa, tránh tình trạng hàng không rõ nguồn gốc lưu thông trên thị trường.

Vẫn cần làm thủ tục nhập khẩu

Nhiều người thường nhầm lẫn rằng vận chuyển hàng tiểu ngạch là hình thức “đi tắt”, không cần qua thủ tục hải quan. Trên thực tế, hình thức này vẫn phải chịu sự kiểm soát của cơ quan hải quan, biên phòng.

Các cá nhân, hộ kinh doanh vẫn phải khai báo hàng hóa, nộp thuế nhập khẩu và thực hiện kiểm tra hải quan như bình thường. Điểm khác biệt là quy trình thủ tục đơn giản hơn, thời gian xử lý nhanh hơn so với hình thức chính ngạch.

Vì ưu điểm này mà nhiều người thường nghĩ vận chuyển tiểu ngạch là buôn lậu, nhưng điều này không phải. Buôn lậu là hành vi vận chuyển hàng hóa qua biên giới không khai báo, trốn thuế, không tuân thủ quy định pháp luật, còn vận chuyển tiểu ngạch là hình thức thương mại hợp pháp, được pháp luật cho phép và quản lý cụ thể. 

>>> Tham khảo thêm bài viết: Mọi thông tin về nhập hàng tiểu ngạch Trung Quốc

Ưu điểm của hình thức vận chuyển tiểu ngạch

Thủ tục thông quan nhanh chóng, đơn giản

Uu điểm lớn nhất của vận chuyển hàng tiểu ngạch là quy trình thông quan nhanh gọn. Thay vì phải chuẩn bị nhiều giấy tờ phức tạp như trong hình thức nhập khẩu chính ngạch, hàng hóa tiểu ngạch chỉ cần thực hiện các bước kiểm tra cơ bản về số lượng, chủng loại và nguồn gốc tại cửa khẩu biên giới. Nhờ vậy, thời gian thông quan được rút ngắn đáng kể, giúp hàng hóa lưu thông linh hoạt.

Ví dụ, với một hộ kinh doanh nhỏ tại Lào Cai hoặc Móng Cái, việc bán buôn hàng hóa sang Trung Quốc qua cửa khẩu phụ hoặc lối mở biên giới có thể hoàn tất trong cùng ngày, thay vì chờ đợi nhiều ngày như hình thức chính ngạch. Chính sự đơn giản trong thủ tục đã giúp tiểu ngạch trở thành lựa chọn tối ưu cho những người muốn kinh doanh nhanh, gọn, tiết kiệm thời gian.

Thuế phí thấp hơn chính ngạch

So với vận chuyển chính ngạch, vận chuyển tiểu ngạch mang lại lợi thế đáng kể về thuế nhập khẩu và chi phí vận chuyển. Hàng hóa giao thương qua hình thức này thường được ưu đãi mức thuế thấp, thậm chí có một số mặt hàng nằm trong danh mục được miễn hoặc giảm thuế.

Ngoài ra, chi phí logistics và vận tải trong hình thức tiểu ngạch thường thấp hơn vì hàng hóa không cần đi qua các tuyến đường vận chuyển quốc tế lớn, mà chủ yếu luân chuyển bằng xe tải nhỏ, xe máy hoặc phương tiện tự chế khác.

Rủi ro khi vận chuyển hàng hóa bằng hình thức tiểu ngạch

Mặc dù hình thức vận chuyển tiểu ngạch mang đến nhiều ưu điểm như thủ tục thông quan nhanh chóng, chi phí thấp, linh hoạt về loại hàng hóa, nhưng đi kèm với đó là không ít rủi ro tiềm ẩn mà người kinh doanh và doanh nghiệp cần đặc biệt lưu ý.

Dễ bị giữ lại khi kiểm tra hàng hóa

Do đặc thù hàng hóa tiểu ngạch thường có giá trị thấp, thủ tục thông quan đơn giản và không bắt buộc phải có đầy đủ chứng từ, nên không ít đối tượng đã lợi dụng hình thức này để đưa hàng hóa kém chất lượng hoặc hàng cấm qua biên giới. Điều này khiến cơ quan hải quan tăng cường kiểm tra ngẫu nhiên, dẫn đến tình trạng toàn bộ lô hàng bị giữ lại hoặc chậm thông quan, ngay cả khi hàng của bạn hoàn toàn hợp pháp.

Hàng hóa tiểu ngạch không có đủ giấy tờ, chứng từ hợp lệ

Vận chuyển tiểu ngạch qua biên giới thiếu chứng từ hợp lệ như hóa đơn VAT, hợp đồng mua bán, chứng nhận xuất xứ (C/O) hoặc tờ khai hải quan chính thức. Điều này dẫn đến nhiều hệ lụy:

• Thứ nhất, khi phát sinh tranh chấp trong giao dịch, người mua hoặc người bán khó có cơ sở pháp lý để bảo vệ quyền lợi của mình.
• Thứ hai, việc không có hóa đơn VAT khiến doanh nghiệp không thể khấu trừ thuế đầu vào, làm tăng chi phí thực tế khi kinh doanh.
• Thứ ba, trong trường hợp cơ quan thuế hoặc hải quan kiểm tra, chủ hàng phải giải trình nguồn gốc hàng hóa, thậm chí có thể bị xử phạt vì không chứng minh được tính hợp pháp của hàng.

Thường xuyên xảy ra hiện tượng “cấm biên” hoặc gián đoạn giao thương

Hiện tượng này thường xảy ra vào các thời điểm nhạy cảm khi hai nước siết chặt kiểm soát hàng hóa, hoặc khi có sự thay đổi chính sách thương mại giữa các nước. Khi biên giới tạm ngừng thông quan, hàng hóa tiểu ngạch thường không được ưu tiên xử lý như hàng chính ngạch. Hàng bị ứ đọng tại kho hoặc cửa khẩu, gây hư hỏng, giảm chất lượng, thậm chí phải chịu thêm chi phí lưu kho, bốc xếp hoặc hoàn hàng.

Thủ tục nhập khẩu tiểu ngạch

Khai báo hàng hóa

Người nhập khẩu cần chuẩn bị đầy đủ chứng từ và hồ sơ khai báo theo đúng mẫu quy định. Trong đó bao gồm:

• Tờ khai hàng hóa nhập khẩu tiểu ngạch theo mẫu HQ2019/TKNKBG (đối với hàng nhập) hoặc HQ2019/TKXKBG (đối với hàng xuất).
• Giấy phép kinh doanh xuất nhập khẩu hoặc giấy chứng nhận đăng ký hộ kinh doanh cá thể (đối với thương nhân nhỏ lẻ).
• Giấy tờ tùy thân hoặc giấy chứng minh cư dân biên giới

Sau khi hoàn tất hồ sơ, người làm thủ tục sẽ mang toàn bộ giấy tờ đến cửa khẩu biên giới nơi hàng hóa được nhập về. Tại đây, cán bộ hải quan sẽ tiếp nhận, kiểm tra tính hợp lệ của hồ sơ và đối chiếu thông tin khai báo với dữ liệu quản lý nội bộ

Kiểm hàng

Sau khi hoàn tất khâu khai báo, hàng hóa sẽ được đưa đến khu vực kiểm tra thực tế. Căn cứ vào quy định hiện hành, cơ quan hải quan sẽ quyết định phương thức kiểm tra phù hợp. Cán bộ kiểm hóa sẽ so sánh thông tin trên tờ khai với hóa đơn, chứng từ vận chuyển, hợp đồng và tình trạng hàng hóa thực tế. Nếu phát hiện sai lệch về số lượng, chủng loại hoặc giá trị, lô hàng có thể bị giữ lại.

Khi hàng hóa đã được kiểm tra hợp lệ, người nhập khẩu sẽ tiến hành nộp thuế nhập khẩu và các loại phí liên quan theo quy định. So với hình thức nhập khẩu chính ngạch, mức thuế và phí của nhập khẩu tiểu ngạch thường thấp hơn, do quy mô nhỏ và chính sách ưu đãi cho thương nhân biên giới.

Vận chuyển hàng hóa tiểu ngạch có phải nộp thuế không

Câu trả lời là có, hàng hóa vận chuyển bằng hình thức tiểu ngạch vẫn phải nộp thuế theo quy định. Tuy nhiên, mức thuế và cách tính thuế sẽ khác với hình thức nhập khẩu chính ngạch, bởi tiểu ngạch thường áp dụng cho các giao dịch nhỏ lẻ, hàng hóa có giá trị thấp và quy mô không lớn.

Công thức tính thuế đối với hàng hóa tiểu ngạch được xác định theo công thức chuẩn:

Thuế phải nộp = Số lượng hàng hóa x Giá tính thuế bằng ngoại tệ x Tỷ giá tính thuế x Thuế suất (%)

Phân biệt vận chuyển tiểu ngạch và vận chuyển chính ngạch

Vận chuyển tiểu ngạch tiềm ẩn nhiều rủi ro về hàng hóa, thuế vụ và pháp lý, việc vận chuyển hàng hóa bằng hình thức chính ngạch là bước đi đúng đắn để nâng tầm hoạt động kinh doanh, tạo uy tín trên thị trường. Nếu bạn là cá nhân hay doanh nghiệp chưa có đủ năng lực tự làm hồ sơ, thủ tục hải quan phức tạp, hãy để TSL đơn vị uy tín trong lĩnh vực ủy thác nhập khẩu hàng chính ngạch đồng hành cùng bạn. Với kinh nghiệm lâu năm trong logistics xuyên biên giới, TSL cam kết hỗ trợ trọn gói từ khai báo hải quan, chuẩn bị chứng từ, đến vận chuyển và giao hàng tận nơi, giúp bạn tiết kiệm thời gian, chi phí và loại bỏ mọi rủi ro không đáng có.